چرا سراغ #اخبار_جعلی می‌رویم؟ بهترین روش شناسایی اخبار جعلی چیست؟
رسانه‌ها در همه جای دنیا کم و بیش متهم هستند که «اخبار واقعی» را منتشر نمی‌کنند، اخبار را طوری منتشر می‌کنند که «به نفع» مردم نیست، یا این که به مردم «دروغ» می‌گویند. از مهم‌ترین و سابقه‌دارترین دموکراسی‌های دنیا گرفته تا حکومت‌های پادشاهی و الیگارشی و توتالیتر و … بخشی از مصائب کار کردن در رسانه، رو به رو شدن با اتهام هر روزه «دروغگویی» است.
لازم است تا بدانیم که مردم چرا و چطور به سراغ اخبار جعلی می‌روند و چطور این اخبار، تصمیم آنها برای رای دادن یا رای ندادن به یک کاندیدا در انتخابات ریاست جمهوری، تصمیم گرفتن در مورد زدن واکسن سه‌گانه به فرزندانشان، اعتراض علیه سیاست‌های دولت و بسیاری چیزهای دیگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
⭕️خبر جعلی یعنی چه؟
«اخبار جعلی» چیزی به جز شایعه یا نقادی‌های معمول در تاکسی و اتوبوس هستند. تاریخچه استفاده از این عبارت، مربوط به خیلی قبل از ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا و اتهام‌های دائمی علیه مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی این کشور در انتشار اخبار غیرواقعی و متاثر شدن از جریان‌سازان و هکرهای روس خراب‌کار در شبکه‌های اجتماعی است.
اخبار جعلی از زمان ریاست جمهوری «نیکسون» در آمریکا مورد اشاره بوده است و طیف وسیعی از محصولات خبری را شامل می‌شود:
خبر جعلی می‌تواند تماما دروغ باشد و از طریق کانال‌هایی غیر از رسانه منتشر شود؛ مثل پست‌های تلگرامی که به شما می‌گویند در تهران موش‌های آدم‌خوار وجود دارند و اگر زلزله بیاید این موش‌ها شما را خواهند خورد!
خبر جعلی می‌تواند شامل برخی حقایق و برخی دروغ‌ها باشد؛ مثل گزارشی که در تلگرام دست به دست می‌شود و به شما می‌گوید در یکی از ایستگاه‌های مترو گاز اشک‌آور شلیک شده که منجر به مرگ تعدادی نوزاد شده است!
خبر جعلی می‌تواند در لباس یک خبر واقعی از طریق یک رسانه واقعی به شما عرضه شود؛ مثل رسانه‌ای که تصاویری را منتشر می‌کند و بدون هیچ سند و مدرکی چهره‌هایی را در عکس‌ها مشخص می‌کند و به شما می‌گوید این افراد منافق، عامل ترور و سرکرده تروریست‌ها هستند و مردم باید آنها را شناسایی و کنند و به کلانتری‌ها تحویل دهند.
همان طور که می‌بینید اخبار جعلی در لباس‌های گوناگونی ظاهر می‌شوند. به راحتی نمی‌توان آنها را از همدیگر و از خبرهای واقعی تشخیص داد. رسانه‌های حرفه‌ای در دنیا برای اینکه متهم به دروغ‌پراکنی و گزارش غیر دقیق نشوند، تیم‌های تخصصی Fact Check یا به زبان خودمان «سنجش اعتبار» دارند که هر چیزی را از بیرون تحریریه، منابع خبری یا شهروندان عادی به دستشان رسید، بر اساس اصول سنجش اعتبار محک می‌زنند و بعد از اطمینان از اینکه اصل خبر و حواشی آن صحیح است، خبر را منتشر می‌کنند.
معصومه نصیری ـ مدرس و پژوهشگر سواد رسانه ای
