اخبار

اثرگذاری فضای مجازی در زمان انتخابات چقدر واقعی است؟

وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: اگر روزگاری بحث فضای مجازی مطرح بود الان همگان اذعان دارند که تاثیرگذاری این فضا حقیقی و واقعی است و دشمن تمام تلاشش را برای دلسرد کردن مردم از انقلاب انجام می دهد.

«موج وارونه»| اثرگذاری فضای مجازی در زمان انتخابات چقدر واقعی است؟/بمباران تبلیغاتی برای ایجاد تردید

خبرگزاری فارس- گروه رادیو و تلویزیون: میزگرد «موج وارونه» با موضوع «نگاهی به بایسته های نظام رسانه ای ایران در برابر رسانه های معاند در ایام انتخابات» با مشارکت خبرگزاری فارس و رادیو گفت و گو برگزار شد.

در این میزگرد «مسعود بصیری» رئیس بسیج رسانه کشور و سید محمد حسینی وزیر سابقه فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند که متن کامل آن در ادامه می آید:

** آقای دکتر حسینی شما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتید و اتفاقا در دوره ای بود که شما مسئولیت داشتید که این فضای شبکه های اجتماعی روز به روز رونق گرفت و آنقدر جدی شد که اثرگذاری های جدی در لایه های مختلف سیاسی و فرهنگی کشور داشت. خیلی از طوفان های رسانه ای که از طریق شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای تازه و سایت های تازه آغاز می شود، دقیقا همزمان می شوند با انتخابات در ایران و ما در سال ۸۸ این را دیدیم که کلینتون هم در خاطراتش به این موضوع اشاره کرده بود و بعد از آن در سال ۹۲ و ۹۶ و حالا در سال ۱۴۰۰ باز هم صدای پای شبکه های اجتماعی روز به روز بیشتر شنیده می شود می خواهیم نظر شما را درباره اثرگذاری شبکه های اجتماعی در فضای انتخابات بدانیم.

حسینی: اگر روزگاری بحث فضای مجازی مطرح بود الان همگان اذعان دارند که تاثیرگذاری این فضا حقیقی و واقعی است. همانطور که اشاره کردید در سال ۸۷ قبل از انتخابات هم شبکه تلویزیونی بی بی سی فعال شد که بتواند تاثیرگذار باشد و هم بحث توئیتر بود که علیرغم نیاز به تعمیرات آن زمان اجازه ندادند کارش را تعطیل کند. هر از چندی شاهد نرم افزار و پیام رسان و پلتفرم جدیدی هستیم که بتوانند تاثیرگذار باشند و بر افکار عمومی و ذهنیت ها اثر بگذارند حالا با محتواهایی که مدنظرشان هست و حرف هایی که می زنند و القائاتی که انجام می دهند و شبهاتی که ایجاد می کنند و اخبار جعلی که بر اساس آنها تحلیل و تفسیر و مصاحبه می کنند و پیامدهای یک مطلب را بیان می کنند در حالیکه واقعیت ندارد. اگر روزگاری این ضرب المثل بین مردم وجود دارد که از کاهی کوهی ساختند،‌ الان دیگر نیازی به کاه هم نیست و بدون وجود خارجی یک موضوع اینها می توانند این ذهنیت ها را ایجاد کنند و تلاششان را انجام می دهند و در طول سال هم این تلاششان هست و اینطور نیست که بگوییم فقط به خاطر انتخابات، بله در مقطع انتخابات فعالیتشان متمرکزتر می شود و هم افزایی پیدا می کنند و بین رسانه های بیگانه هماهنگی ایجاد می شود و گاهی اوقات داخلی ها هم با آنها هم نوایی می کنند و تاثیر بیشتری دارند. اما اینها دائم دارند تلاش می کنند مخصوصا علیه انقلاب اسلامی و فکر و اندیشه نظام اسلامی و دائم این بمباران تبلیغاتی را انجام می دهند که مردم دچار تردید شوند. و آن حمایتی که داشتند تبدیل به دلسردی شود و بتوانند به این وسیله اهداف خودشان را پیگیری کنند. ما در جنگ آمریکا با عراق به یاد داریم که می گفتند قبل از اینکه تانک های آمریکایی در روی زمین پیشروی کنند، در روی صفحه های تلویزیون و شبکه های فاکس نیوز و … هست که اینها دارند کارشان را پیش می برند. از این جهت اهمیت رسانه اهمیت غیر قابل انکار هست و رسانه چه در فضای مجازی و چه در شبکه های تلویزیونی اینها اثر دارند. اخیرا شاهد بودیم که آقای پومپئو که زمانی رئیس سازمان سیا بوده و وزیر خارجه ترامپ و آمریکا بوده و سیاست های آمریکا را در سطح جهان پیش می برده از او دعوت کردند که در شبکه فاکس نیوز به عنوان مفسر سیاسی صحبت کند. یعنی چه بسا رسانه از مدیران اجرایی هم در مواردی تاثیر بیشتری دارد و دیگر نمی توانیم بگوییم رکن چهارم و اینها گاهی اوقات می توانند جایگاه اول را در افکار عمومی و حتی در افکار مدیران و نخبگان و خواص جامعه اثر خودشان را دارند و قطعا در انتخابات پیش روی ما هم از رسانه و فضای مجازی بیشترین بهره برداری را خواهند کرد.

** آقای بصیری جایگاه رسانه در کشور ما به درستی فهم شده است؟ یعنی وقتی آقای حسینی اشاره به پمپئو و حضورش به عنوان مفسر در یک شبکه موثر آمریکایی، این جایگاه توسط مدیران مسئولان نخبگان کشور ما به درستی فهم شده است یا نه؟

بصیری: این مهم است که آیا اسلام حقیقت دوست نداشتنی است؟ یا اگر اسلام را برای دیگران توضیح بدهید ممکن است کسی باشد که انسان عاقلی باشد و از مواد مخدر استفاده نکند، ‌حب و بغض آگاهانه و آشکار نداشته باشد، اما اسلام را نپذیرد. قطعا اینطور نیست و شما وقتی اسلام را برای دیگری توضیح می دهید و می گویید ما دینی داریم که به حقوق همدیگر تجاوز نمی کنند و به نوامیس همدیگر احترام می گذارند دروغ و غیبت نمی گویند، این پذیرفتنی است. اما چرا اسلام نتوانسته است همه جهان را بگیرد؟ به این خاطر که از ابزارش که رسانه است که رسول الله (ص) از همین تکنیک استفاده کرد و با مردم گفت و گو کرد، فقط شکل رسانه متفاوت بود. یک زمانی منبر بود و الان ممبر شده و آن زمان شما با ۲۰۰ یا ۱۰۰۰ نفر روی منبر ارتباط می گرفتی اما الان با چند میلیون فالوور و دنبال کننده طرف هستید.

** تعداد پست هایی که بی بی سی فارسی در اینستاگرام به زبان های مختلف منتشر کرده است، جالب بود در طول یک ماه به یکی از زبان ها ۹ پست، یکی دیگر ۲۹ پست و حداکثر تعداد پست هایی که منتشر شده بود نزدیک به ۱۲۰ پست بود. اما صفحه بی بی سی فارسی در یک ماه نزدیک به ۹۰۰ تولید محتوا داشت و ضریب ۹ برابر سایر زبان هایی که بی بی سی دارد کار می کند. می خواهم بگویم انگار که رسانه های دنیا یک طور دیگری به ایران یا زبان فارسی و فارسی زبان های دنیا تمرکز دارند.

حسینی: دلیل این موضوع این است که شاید اگر ما کشورهای فارسی زبان دیگری هم داشته باشیم اما تمایز آنها با ما این است که در ایران چیزی به اسم جمهوری اسلامی است. شاید در افغانستان تاجیکستان پاکستان این محور مقاومت وجود نداشته باشد و آنچه که رسانه ها و کشورهای غربی از آن هراس دارند همین گفتمان مقاومت است و همان موضوعی است که در انقلاب اسلامی ما به دنبالش هستیم و کشورهای استکبارستیز روی خوشی به آن نشان  نمی دهند و برایشان خیلی اهمیت دارد که اگر بی بی سی فارسی ۹۰۰ پست می گذارد، این به خاطر این هست که برایش خیلی اهمیت دارد که افکار عمومی ایران را بیشتر در دست خودش داشته باشد و مدیریت کند وگرنه می رفت سمت کشورهای دیگر مثل افغانستان که شاید زیرساخت های رسانه ای شان از ما خیلی ضعیف تر باشد و روی آنها سرمایه گذاری می کرد. اما آنچه که از آن می ترسد و برایش خیلی هزینه می کند افکار و اندیشه هایی است که در ایران وجود دارد.

** آقای دکتر حسینی حالا که درباره نسبت مسئولین و نخبگان خودمان با رسانه صحبت کردیم. دکتر بصیری معتقد بودند به طور کامل قدری با حد مطلوب فاصله داریم. حالا چه کار کنیم این موضوع را بتوانیم به درستی مدیریت کنیم و رو به جلو قدم برداریم؟

حسینی: سرمایه گذاری که غربی ها روی رسانه ها کردند یک سرمایه گذاری عمده و قابل توجه است. اینکه بی بی سی از دیرباز فعالیت می کرده و رادیوی بی بی سی فارسی از دوران کودکی و نوجوانی ما اخبارش مورد توجه بود و مردم ایران آن را دنبال می کردند و تحت تاثیر قرار گرفتند و یا دیگران. این مسئله نشان می دهد آنها اهمیت کار را فهمیدند و دائم رسانه های جدید و نرم افزارهای جدید را هم به کار می گیرند تا تاثیرگذاری شان بیشتر باشد، هم جاذبه های ظاهری و هم محتوایی که می خواهند رویش کار کنند و نیرو تربیت می کنند و کارسازی می کنند. الان در دانشگاه ها رشته های متنوع و متعددی در بحث ارتباطات رسانه و … دایر شده و به عنوان یک دانش تاثیرگذار مورد توجه قرار گرفته است.

همانطور که آقای بصیری اشاره کردند ما هم گام هایی برمی داریم اما بیش از گذشته نیاز داریم. یعنی اگر می خواهیم جریان سازی فرهنگی شود و اگر القائات رسانه های بیگانه بر افکار عمومی ما اثر نداشته باشد یا آثارش کاهش پیدا کند ما باید در این زمینه فعال باشیم. کار کنیم تلاش کنیم، به موقع پاسخگو باشیم و واکنش سریع داشته باشیم. الان هر روز خودش یک مسئله هست، امروز موضوعی مطرح می شود تا هفته آینده فرصت نیست و همان لحظه باید پاسخ داد. بعد هم فقط نباید منتظر باشیم که آنها مسائل سوالات و اخبار نادرستی را بیان کنند و ما فقط واکنشی عمل کنیم. خیلی وقت ها ما باید آنها را به چالش بکشیم. ما باید حرف برای گفتن داشته باشیم. الان ببینید اینها چقدر خودشان دچار تناقض هستند و چقدر ایراد و اشکال دارند.

ما در جمهوری اسلامی انتخابات داریم، نظام مردم سالاری و جمهوریت داریم و رای گیری واقعی است ما را زیر سوال می برند. اما کشورهایی که آنها حامی اش هستند مثل عربستان که اصلا انتخاباتی در آنجا وجود ندارد و مردم نقشی ندارند،‌زیر سوال نمی رود. اگر یک جاسوس و دو تابعیتی در اینجا بازداشت شود، چه هیاهویی راه می اندازند اما آل سعود هر جنایتی در هر جای دنیا انجام دهند، سکوت می کنند. اینها را باید گفت یا پشت صحنه خیلی از مسائل.

بی بی سی سعی می کند خودش را مستقل جلوه دهد. همه می دانند که ملکه انگلیس آنجا همه کاره است و تحت فرمان است و باید  اهداف و سیاست های انگلیس را در دنیا پیش ببرد. همینطور رسانه های دیگر یا شبکه های فارسی زبانی دیگری که راه انداختند همگی پشت صحنه ای دارد! اگر ما به درستی بتوانیم به مردم تبیین کنیم که مردم بدانند آل سعود هیچ وقت با ما دوستی نداشته و همیشه بیشترین خصومت را با ما در مقاطع مختلف داشته است. اینها اگر درست گفته شود موثر است. در دوران جنگ اینها چه موضعی داشتند؟ حاضر بودند فتوحات ما را به درستی مطرح کنند؟ خرمشهر در سوم خرداد فتح شده بود اما مدام سعی می کردند این خبر را به مردم ندهند و کام مردم را شیرین نکنند و با تردید و تاخیر می گفتند ممکن است دوباره عراقی ها خرمشهر را باز پس بگیرند. این روش هایی که در گذشته داشتند را باید یادآوری کرد مخصوصا برای نسل جوانی که آنجا نبودند و از موضع آنها خبر نداشتند. خلاصه بحث این است که هم مسئولین باید اهتمام بیشتری داشته و در این زمینه سرمایه گذاری کنند. اینکه سالها تاکید می کنند خودمان باید شبکه ملی اطلاعات داشته باشیم و در این زمینه کار کنیم. الان در دنیا ارتش سایبری دارند. اینطور نیست که اتفاقی افراد برای خودشان کار کنند. خب ما هم کارهایی کردیم اما باید تقویت کنیم و همانطور که در موارد نظامی باید قدرت بازدارندگی داشته باشیم، در جنگ نرم و روانی و رسانه ای هم باید به همین شکل باشد و ما این استعداد را در کشور داریم و حتما اگر بتوانیم از نیروی خلاق جوان ها بیش از گذشته استفاده کنیم و حمایت کنیم، ‌ما حرف برای گفتن داریم و حتما می توانیم در مقاطع حساس تاثیر بیشتری داشته باشیم.

** آقای بصیری سوالی می خواهم از شما بپرسم درباره بحث راه اندازی کلاب هاوس که این روزها درباره اش صحبت می کنند. شما فکر می کنید بروز و ظهور یک پدیده هایی مثل اپلیکیشن های جدید چقدر می تواند روی انتخابات ما تاثیر بگذارند؟ چقدر افکار عمومی تحت تاثیر قرار می گیرد و از طریق نرم افراز ها جهت دهی می شود.

بصیری: ابزارهای مختلفی در حوزه رسانه به روز می شوند و شما الان با صوت می توانید در کلاب هاوس کار کنید. محیط های گفت و گو فراهم می شود تا مردم بتوانند با هم صحبت کنند و در گذشته به صورت متنی مردم با همدیگر صحبت می کردند. احتمالا تصویر هم به معنای جدیدش نه به معنایی که الان وجود دارد یعنی کنفرانس ها و سخنرانی های خیلی بزرگ. اما اینکه این فضا بتواند انتخابات ما را مدیریت کند بستگی به این دارد که شما سطوح کارکرد رسانه ها را چطور ارزیابی کرده و در نظر بگیرید. یعنی آیا کلاب هاوس همان اثری را بر تصمیم مردم می گذارد که اینستاگرام می گذارد؟ کارکردهای شبکه های اجتماعی با هم متفاوت است و من فکر می کنم این محیط شرایط خیلی خاصی برای انتخابات ما حاکم نخواهد کرد چون محل گفت و گو و صحبت کردن سلبریتی ها در حوزه های مختلف می شود و احتمالا محل دعوای اینها خواهد شد. اما اگر بپرسید کلاب هاوس چقدر می تواند اثرگذار باشد و مثل شبکه های تصویری و متنی عمق پیدا کند؟ می گویم فکر نمی کنم کلاب هاوس عمق پیدا کند. مدتی بعد از زمان کوتاهی یا به سخنرانی های یک طرفه تبدیل می شود یا به محل دعوا و بعد هم آرام آرام کنار گذاشته می شود. چون تجربه ثابت کرده مردم به دنبال متن های کوتاه تصاویر و فیلم های کوتاهی از این دست هستند. شاید هم بعد از مدتی تبدیل شود به عرضه کالا آموزش زبان ‌و آشپزی و اتفاق هایی که در محیط های دیگر افتاده است.

حسینی: ما باید با هر پدیده جدیدی مقداری جدی تر برخورد کنیم چون در هر صورت هر نرم افزار نویی که می آید جاذبه ای دارد و عده ای هم کنجکاو می شوند که به سمتش بیایند. حالا اگر مدیریتش دست جریان های غرب گرا در داخل کشور باشد آنها قطعا سعی می کنند به نفع خودشان استفاده کنند. مخصوصا در شرایط کرونایی،‌ الان مساجد هیئت ها، حسینیه ها و برنامه های ماه رمضان همگی تعطیل هستند و خیلی اجتماعات را نداریم. آنهم اجتماعاتی که پایگاه نیروهای انقلابی بوده است که اگر تعطیل شود سخت می شود. از سویی افراد به فضای مجازی می آیند و ممکن است بگویید این فضا محدودیت دارد و ۸ هزار نفر بیشتر نمی توانند بیایند و اگر همین تعداد افراد تاثیرگذاری مثل نخبگان، اساتید دانشگاه و حوزه، فعالان رسانه ای، باشند تاثیرشان می تواند در کل کشور دیده شود.

** یعنی لایه های نخبگانی را می تواند شکل دهد و آنها روی لایه های مختلف اجتماع تاثیرگذار باشند.

حسینی: مدیریت وقتی با دیگران باشند به بنده ممکن است پنج دقیقه فرصت حرف زدن بدهند اما به کسی که حرف متفاوتی می زند یکربع زمان بدهند و بتوانند اهداف خودشان را تلقین کنند. عده ای هم از خارج از کشور دارند در جمعشان می آورند و دیگر مرزبندی داخل و خارج از کشور نیست و افرادی معاند اما حرفه ای که روی افکار عمومی تاثیر می گذارند.

**فکر می کنید این اتفاق موثر است؟

حسینی: بنابراین می خواهم بگویم باید این ماجرا را مقداری جدی تر بگیریم یا در این زمینه فعال شویم یا با شیوه های دیگری بتوانیم تاثیرگذاری این اپلیکشن ها را کم کنیم.

** آقای بصیری چندی پیش در نقشه ای که رسانه های خارجی منتشر کرده بودند، گستردگی و همه گیری شبکه های اجتماعی مختلف را در سطح جهان بررسی کرده بودند. برخی کشورها که خیلی هم محدود و معدود بودند که عموما هم شرقی بودند، شبکه های اجتماعی ای در آنها همه گیر بود که وطنی بود. بخش دیگری هم اقبال بیشتری نسبت به شبکه های اجتماعی دیگر و توئیتر بود. عموم کشورهای دنیا اقبالشان به فیسبوک بود و تنها کشوری در جهان که شبکه اجتماعی اصلی اش اینستاگرام بود، ایران بود. یعنی مهندسی منحصر به فردی در محتوا در این باره وجود داشت. چه اتفاقی می افتد که رفتار ما در ایران با تمام جهان در بحث  شبکه های اجتماعی متفاوت می شود و اینستاگرام می شود پرمخاطب ترین و موثرترین شبکه اجتماعی ایران؟

بصیری: اینستاگرام شبکه پرمخاطبی است. اما در شبکه های مختلف استقبال متفاوت است. اگر شما محیطی را فراهم کنید که پاسخگوی خواسته های مردم باشد و فیلم و متن هم می توانید درآن قرار دهید،‌ فیلتر هم نیست و مردم نیز از آن استقبال می کنند، اول هم فراگیر شده است، طبعا مردم به آن سمت می روند. شما اگر در کشورهای غربی که فیسبوک هم خیلی طرفدار دارد اگر همانجا فیسبوک را محدود کنید مردم به سمت جایگزین می روند مثل کشور ما و یعنی خیلی علت خاصی ندارد.

** شاید علت اصلی اش فیلتر است.

بصیری: هم فیلتر است و هم جواب گوی نیاز است. شما نیازی دارید که بر اساس آن کالا می خرید برای مثال می گویید مردم فلان کشور چه غذایی بیشتر می خورند؟ ماهی چرا؟ چون ماهی در آن کشور در دسترس بیشتر است. برهمین اساس محیط رشد اینستاگرام در کشور ما محیط خوبی بوده و کفایت می کند و پاسخگو بوده است و نیازی نیست که شما به فیسبوک مراجعه کنید.

مسئله این نیست که مردم به کدام شبکه اجتماعی مراجعه می کنند، بلکه مسئله این است که در این شبکه های اجتماعی چه تولیدی داریم؟ و چه چیزی را کپی می کنیم و به همدیگر انتقال می دهیم. خودمان را گرفتار اسامی مختلف نکنیم. چه فرقی می کند؟ فرض بگیرید فیسبوک در ایران فعال باشد و مسئله بستر نیست و این نیست که شما چه خودرویی سوار می شوید شما باید مسیری را طی کنید که در این مسیر چند خودرو با استانداردهای یکسان حضور پیدا کرده و شما را به هدفی می رساند. مسئله این است که ما در این فضا دچار توهم دانش شدیم و درباره همه موارد صحبت می کنیم و عمق اطلاعاتمان به شدت کاهش پیدا کرده است.

همین مسابقه های تلویزیونی را نگاه کنید، برای مثال مسابقه هایی که در گذشته مرحوم نوذری در تلویزیون اجرا می کرد با سطح دانشی که آن موقع بود و شبکه های مجازی هم نبودند، چقدر پاسخ های مردم بهتر بود. الان مسابقه های تلویزیونی که برگزار می شود همین چند وقت پیش دیدم که قشر خاصی را هم دعوت کرده بودند که قرار بود اطلاعات بیشتری هم داشته باشند اما در سه سوال اول حذف شدند. ما عمق را از مردم گرفتیم و مردم فکر می کنند دارای دانش هستند در حالیکه تنها کپی کننده اطلاعاتی هستند که یک منبع بزرگتر به عنوان تولید کننده محتوا به اشکال مختلف تولید و منتشر می کند حتی ممکن است مطلبی که آن فرد یا منبع تولید کرده را باز تولید کنیم. فکر می کنیم تولید کننده هستیم اما تولید کننده نیستیم. ما حرفی که دیگری زده را به یک شکل جدیدی باز تولید کرده و همان را دوباره در جامعه گسترش می دهیم و فکر می کنیم حرف مهمی زدیم. مسئله این است که ما چقدر می توانیم بر جامعه مان اثرگذار باشیم.

بصیری: مردم همه جهان سطحی نگرتر شدند.

** اما فکر می کنند بیشتر می فهمند.

بصیری: شما در خیلی از جمع های خانوادگی که می نشینید و صحبت می کنید همه به علامت تائید سرشان را تکان می دهند. یعنی ما یک چیزی می دانیم اما وقتی وارد بحث می شوید و می گویید بگذارید درباره این موضوع بیشتر صحبت کنیم. برای مثال ما از مرگ شوهر ملکه الیزابت خبر داریم اما نمی دانیم او چه سالی متولد شده است؟ صدسال زندگی کرده یا نه. خیلی از مردم ما برای افراد داخل کشور لطیفه می سازند اما همین زمان در خارج از کشور فردی ۱۹۲۱ به دنیا آمده و ۲۰۲۱ مرده است. صد سال زندگی کرده و بر بی بی سی هم حاکم بوده است. اما اگر از مردم بپرسید او چه سالی به دنیا آمده؟ قبل از جنگ جهانی دوم به دنیا آمد. دو سال از شاه مخلوع ایران بزگتر بوده و شاه ۴۰ سال است که مرده. اما او ۴۰ سال بعد آن هم زندگی کرده است. شاید برایتان سوال شود، چه کسانی هم عصرش بودند؟

 بسیاری از هنرپیشه ها و چهره های معروف بعد از او به دنیا آمدند و قبل از مردم همسر ملکه انگلیس مردند. اما مردم درباره اینها اطلاعات زیادی ندارد و فقط مرگش را می دانند و حاشیه هایش. برای رسانه های غربی درگیر کردن مردم در حاشیه ها امنیت بیشتری برای سیاست مدارهایشان ایجاد می کند به خاطر همین می بینیم که بی بی سی به خاطر اینکه عمق پیدا نکنند و سوال طرح نکنند زیر صفحاتش در فضای مجازی دسترسی مردم به اظهار نظر درباره مرگ شوهر ملکه الیزابت را می بندد و یعنی می گوید همین هایی که من می گویم را بشنوید. سوال نکنید که چند نفر  دیگر هم جواب دهند. در کل سوال های مردم جهان خطرناک است به همین خاطر ثروتمندان بزرگ در جهان که قدرت های بزرگ هم دارند ترجیح می دهند مردم فقط بخرند مصرف کنند و درباره موضوعات پیش پا افتاده مثل رنگ لباس، هنرپیشه ها و فیلم و … صحبت کنند.

** آقای حسینی شما موافقید با اینکه رسانه ها در جهان توانستند افکار عمومی را به سمت سطحی نگری سوق دهند؟

حسینی: چون حجم اطلاعات، ‌اخبار، ‌گزارش ها زیاد شده و مردم هم حرص و ولعی دارند که خبر داشته باشند ولو اینکه هیچ نقشی در زندگی شان ندارند و این خبرهای متنوع به نوعی مردم را سرگرم کرده و انگار می خواهند در دانستن خبر رکورد داشته باشند از همدیگر پیشی بگیرند. همانطور که آقای بصیری اشاره کردند این اطلاعات عمق ندارد لذا تحلیل خوبی هم نمی توانند داشته باشند و اقیانوسی به عمق چند سانتی متر کم فایده ندارد. اما اگر ما بتوانیم افراد را اهل مطالعه کتاب کنیم که مطلبی را بخوانند و دقیق اطلاعاتی داشته باشند و به جای اینکه توئیتی را بخوانند که خبر کوتاهی درباره یک شخصیت است، کتابی درباره همان فرد مطالعه کنند. اما خب همانطور که گفتند بخشی از این ماجرا همین سرگرمی است و شاید دلیل اقبال مردم ایران به اینستاگرام همان تصویر است و می توانند به سرعت یکسری تصاویر را ببینند و بدون حتی خواندن متن زیر آن برداشتی را داشته باشند و این یک نوع سرگرمی برای مردم شده است و وقت شان را برای این کار اختصاص می دهند و اطلاعاتشان عمق کافی ندارد.

** آقای بصیری این روزها که رسانه های اصلی و خرده رسانه ها در دوره عصر حکمرانی شان قرار دارند، حالا می شود سانسور کرد؟ یعنی می شود کاری کرد که رسانه های اصلی مواردی را نگویند و کاری کنند که به گوش مردم نرسد؟

بصیری: اصل حکمرانی رسانه الان نیست. همیشه و در طول تاریخ رسانه بر بشر حکمرانی کرده است و حضرت آدم هم با رسانه فریب خورد و شیطان او را به زور نبرد و با او صحبت کرد و قانعش کرد و فریبش داد. در طول تاریخ هم همینطور بوده است و هیچ امپراطوری قدرت نگرفته مگر اینکه افکار مردم را با خود همراه کرده است به  هر دلیل و به هر شکلی. دو سه هزار سال پیش در کتاب هنر جنگ گفته اگر همه کشورها را بگیری و نتوانی بر قلب ملتی تسلط پیدا کنی پیروز نیستی و آن کشور را از دست می دهی. هر امپراطوری در هر جا یدنیا حضور داشته و قدرت گرفته،‌با رسانه قدرت گرفته است. شکل رسانه متفاوت شده است اما اگر بخواهم درباره سانسور صحبت کنم باید مثالی بزنم. مادری کودکش را در اتاق دیگری قرار داده و متوجه است که اگر صدای گریه کودک شنیده شد فورا به او سر بزند و از او مراقبت کند. ما برای اینکه صدای بچه به گوش مادر نرسد دو کار می توانیم انجام دهیم و یکی این است که کودک را خفه کنیم و دومی اینکه مراسمی شاد را در اتاقی که مادر در آن قرار گرفته ایجاد کنیم و مادر فرزندش را یادش برود. سانسور رسانه ها امروز مثل قدیم نیست که حرف ما را نزنند درباره موضوعات دیگری صحبت می کنند که شما صدای کسی که می خواهد سانسور شود را نشنوید. بی بی سی خیلی وقت ها درباره موضوعات مختلف آرام صحبت می کند و خیلی حرف نمی زند و ما می رویم توی سرگرمی. شما جنگ سوریه را نگاه کنید همان زمان که یک میلیارد از مردم برای گذر یک توپ از خط واکنش نشان می دادند و ناراحت و خوشحال می شدند ما به موضوعات پیش پا افتاده توجه می کردیم. در مسئله انتخابات هم همین طور است به جای اینکه به عمق گفته های کسانی که دارند صحبت کنیم،‌ بیشتر به نمایشی که جلوی تلویزیون می دهند نگاه می کنیم. چه کسی محکم تر صحبت می کند و مچ طرف مقابل را محکم تر می گیرد و خیلی اوقات در دعوای دو جناح سیاسی جناحی که حرف عاقلانه تر، منطقی تر آرام تر و عمیق تری می زند کمتر دیده و شنیده می شود.

** یعنی ما به لفاظی بیشتر رای می دهیم تا برنامه؟

بصیری: بله، کنفوسیوس جمله ای دارد و می گوید لفاظی آفت عقلانیت است، اولین ظلم بر بشر ظلم بر کلمات بود. وقتی مدام با کلمات بازی می کنید معنای آزادی از بین می رود. امروز وقتی می گویید آزادی مردم نمی فهمند کدام را می گویید!‌ آزادی حجاب را می گویید؟ آزادی حرف زدن را می گویید؟ آزادی زندگی خوب را می گویید؟ نه منظور ما از آزادی گفت و گوی مناسب است. منظورمان از آزادی راحت زندگی کردن و راحت نفس کشیدن است و من مطمئن باشم وقتی کودکم به خیابان می رود به مواد مخدر آلوده نمی شود و وقتی ناموسم به خیابان می رود مورد تعرض قرار نمی گیرد. وقتی می گوییم آزادی آنقدر با کلمات بازی شده که کلمات معنای اصلی خودشان را از دست دادند.

** آقای حسینی نکته ای که آقای بصیری گفتند من را یاد این انداخت در عصری که به قول آقای بصیری عصر معطوف کردن افکار عمومی به سمت یک توجه خاص هستند، اما ما در کشورمان همچنان قدیمی انتخاب و گزینش میان شبکه های اجتماعی و رسانه ها را داریم می بینم. یعنی ما هنوز درگیر این هستیم که فلان رسانه فیلتر بشود یا نشود؟ آیا این مدل برخورد ما دقیق هست یا نه درست است یا نه؟

حسینی: در اینکه رسانه های غربی شگردهای خاص خودشان را دارند و به گونه ای مدعی می شوند که طرفدار آزادی بیان هستند و حامی جریان آزاد ارتباطات هستند وجود دارد. اما آنها هم در مواردی سانسور می کنند و اینطور نیست که به طور مطلق بگوییم این کار را نمی کنند و شما درباره سردار حاج قاسم سلیمانی دیدید که در مقطعی حتی صفحاتی که تولید محتوایی درباره حاج قاسم داشت را حذف کردند. یعنی گاهی اوقات احساس می کنند باید در برخی موارد وارد شوند و حذف کنند اما معمولا سعی می کنند با مهارت باشد و اینطور عریان نباشد و همانطور که اشاره کردند سعی می کنند تحت الشعاع قرار بدهند و مسائل را ببرند در حاشیه یا مسائل اصلی را فرعی اصلی قرار دهند و با همین هشتگ هایی که می زنند و روش هایی که بلدند و مهارت هایی که دارند سعی می کنند برخی مسائل را بایکوت کنند.

درباره جمهوری اسلامی ما در طی این ۴۲ سال دستاورد داشتیم نقاط قوت و پیروزی هایی داشتیم در بحث جنگ و داعش و خیلی از مسائل دیگر اما آنها به اینها نمی پردازند و حتی اشاره ای هم نمی کنند اما اگر نقاط منفی باشد چقدر روی آن مانور می دهند و القایش می کنند. این نشان می دهند که اینها از این شیوه ها استفاده می کنند و از قدیم هم بوده و از زمان یونان باستان بحث مغلطه و سفسطه وجود داشته و علم منطق بوجود آمد که معیار به دست مردم بدهند تامطالب را از هم تشخیص دهند.

** البته آقای حسینی به نظر می رسد در حاشیه و در لفافه گفتن برای ما است و کشورهایی که می خواهند روی آن تسلط داشته باشند وگرنه طی روزهای اخیر مرگ همسر ملکه انگلیس را می بیند که آنقدر تمام برنامه های شبکه های بی بی سی به مرگ این آدم اختصاص داده شده است که صدای انگلیسی ها هم درآمده است و از این ناراحت هستند که چرا ما باید همه جزئیات مرگ او را ببینیم. در حالیکه برای کشورهای دیگری مثل ایران نسخه کاملا فرق دارد و آنها می خواهند افکار ما را پرت کنند و افکار خودشان را به سرعت و رک و پوست کنده به مردم ارائه دهند. یعنی ترس و واهمه ای هم از این ماجرا ندارند و سر ماجرای مرگ همسر ملکه انکلستان بی بی سی در پاسخ به اینکه چرا تا این اندازه دارد اخبارش را پوشش می دهد، متنی منتشر کرد که با توجه به ارادت زیاد مردم انگلستان به این خاندان سلطنتی ما ناگزیر هستیم که نسبت به این موضوع واکنش نشان دهیم و روزی ۷ بار پست و تولید محتوا درباره او تولید کنیم. آنها خیلی راحت کامنت می بندند و خیلی راحت دسترسی به نظرات آزاد را محدود می کنند و از طرفی تعداد محتوایی که منتشر می کنند چند برابر اتفاقات معمول است و خیلی بی پروا و بدون رو در بایستی کارشان را جلو می برند.

حسینی: بخشی از این ماجرا به ضعف کار ما برمی گردد یعنی ما باید در همین داستان علامت سوال بزرگی مطرح کنیم که چرا حکومت سلطنتی؟ چرا باید این ملکه موروثی در آنجا باشد؟ برخی ها می گویند او جنبه سوری دارد و قدرتی ندارد و تشریفاتی است درحالیکه خیلی قدرت دارد. شما بیایید وظایف و اختیارات ملکه انگلیس را با خیلی از سران کشورهای دنیا مقایسه کنید و اینطور نیست که اختیارات نداشته باشد. اختیارات بسیار گسترده ای هم دارد و می خواهم بگویم ما باید از این فرصت ها استفاده کنیم و بصیرت افزایی که لازم هست را مطرح کنیم. چرا آنها دائم درباره نظام حکومتی ما سوال کنند و بحث کنند؟ ما آنها را به چالش بکشیم و ما نقاط ضعفشان را مطرح کنیم. به این اشاره کردید که اینها روی ما سرمایه گذاری ویژه انجام می دهند چون می دانند مردم ما تاثیرگذار هستند. بحث انقلاب اسلامی و استقلال مردم ما و آزادی ای که دنبالش هستند و حمایتی که از مظلومین دنیا می کنند، اینها مسائل مهمی است و ‌لذا آنها باید بیشترین سرمایه گذاری را کنند تا بتوانند افکار نسل جوان ما را تحت تاثیر خودشان قرار دهند و اگر ما سواد رسانه ای جامعه را بالا ببریم یا پشت صحنه خیلی از مسائل را بگوییم تا افراد بتوانند اخبار جعلی را از اخبار واقعی تشخیص دهند از اینکه چه منبعی دارد و از اینکه چگونه دروغ پردازی و شایعه سازی می کنند؟ اگر بتوانیم اینها را درست منتقل کنیم مردم هم چشم و گوش بسته حرف های آنها را نخواهند پذیرفت یا حداقل تردید خواهند کرد.

** تا انتخابات ریاست جمهوری دو ماه فرصت داریم و دوباره سر و کله اتفاق های مختلف و آرایش های مختلف و جدید رسانه ای دارد پیدا می شود که درباره انتخابات بتوانند موثر واقع شوند. در روزهای منتهی به انتخابات حضور چهره ها و افراد مختلفی را در حوزه های مختلفی داریم. تمام تلاش عده ای برای این هست که مشارکت را تا حداقل پایین بیاورند و با استفاده از بستر رسانه بتوانند وارونگی هایی را به مخاطب القا کنند که جمهوری اسلامی را در حداقل پیشرفت و امکانات نشان دهند و حتی از پیشرفت هایی که جمهوری اسلامی دارد لطیفه می سازند و برای همدیگر به اشتراک می گذارند تا این مشارکت را به حداقل برسانند. در این زمینه از حضور چهره های هنری و ورزشی هم استفاده می کنند. حالا باید از آقای بصیری و حسینی پرسید این اتفاق ها چطور می افتد و واقعیت ها چطور قلب می شوند و وارونه به افکار عمومی ارائه می شوند؟

حسینی: رسانه های بیگانه و معاند قطعا ساکت نمی نشینند آنهم در یک مسئله بسیار مهم و سرنوشت ساز در زندگی مردم ما ساکت نخواهند بود و حتما موضع خواهند داشت و ورود پیدا می کنند. اینکه ما فکر کنیم به نفع ملت ایران کاری می کنند بعید است و در طی این ۴۲ سال دیدیم که آنها منافع خودشان را دنبال می کنند و هر رسانه ای از قدرتی نمایندگی ای دارد از هیئت حاکمیه آمریکا و انگلیس و … حتی آنهایی که سعی می کنند خودشان را مستقل نشان دهند هم هر کدام وابسته هستند مثل ایران اینترنشنال و من و تو و همه شان پشتوانه ای دارند که باید طبق همان اهداف پیش رود. اگر انتخابات پرشکوهی در ایران برگزار شود و انتخاب اصلحی هم صورت بگیرد، حتما منافع آنها آسیب خواهد دید. یعنی جایگاه جمهوری اسلامی در سطح دنیا مشخص می شود و پشتوانه مردمی معلوم می شود و بعد هم رئیس جمهور با کفایت و پر قدرت در راس کار قرار بگیرد، خیلی از برنامه های آنها خنثی می شود یا به خیلی از اهدافشان نمی رسند. پس آنها سعی می کنند یا انتخابات ما پر شور نباشد و مردم حضور کمرنگ داشته باشند یا اینکه اگر هم می بینند نمی توانند کاری کنند و مردم در انتخابات حضور پیدا می کنند،‌روی افکار عمومی تاثیر بگذارند. بالاخره در میان کاندیداها از فرد یا جریانی حمایت کنند که منافع آنها حداقل کمتر آسیب ببیند. یعنی اگر هر دو جریان کشور در این جهت کار می کنند که از منافع ملی صیانت کند، بالاخره تفاوت هایی با هم دارند و از یک جریانی حمایت خواهند کرد که آنها آسیب کمتری ببینند. در هر حال باید مراقب باشیم و به مردم بگوییم کارهایی که اینها در گذشته کردند و سمت و سو و روش هایی که در پیش دارند و اخبار گزارش و تحلیل هایشان را رصد کنیم.

** راهبردهایشان و مدل مسیری که دارند در این چند ماهه می رود.

حسینی:  بله برای مثال آدرس اشتباهی که در این ایام می دهند این است که اگر اشکالی در مسائل معیشتی و اقتصادی مردم است به خاطر اصل نظام جمهوری اسلامی است و نمی گویند که چقدر از آن به خاطر تحریم ها و برخی مدیران ضعیف است و آنها در اصل می خواهند اساس نظام را زیر سوال برده و مردم را دلسرد کنند. اما ما می خواهیم بگوییم مردم خودشان تعیین کننده هستند و اگر در انتخابات حضور داشته باشند و انتخاب خوبی انجام دهند، تحولات بسیار خوبی در کشور می تواند انجام شود. ما در سالهای گذشته داشتیم مدیران توانمند و لایقی که در جایگاه خودشان قرار گرفتند و چه خدمات گسترده ای را انجام دادند و باید این امیدواری در مردم ایجاد شود. ما باید در رسانه ها و فضای مجازی مرتب باییم و به سوال ها و ابهامات مردم پاسخ دهیم. باید حتما باید نیروهای فعال و دلسوز در این زمینه و در رسانه های متعدد وارد میدان شوند و بتوانند نقش تاریخی خودشان را ایفا کنند.

** یکی از خطوط اصلی که رسانه های معاند درباره انتخابات امسال پیش روی خودشان گذاشتند، مایوس کردن مردم است و این است که چه رای دهید و چه رای ندهید فرقی ندارد؟ می خواهم نظر شما را درباره این موضوع بگویم که واقعا اینطور هست یا نه؟

بصیری: همانطور که آقای حسینی گفتند رسانه های غربی برنامه ای مدونی و تدوین شده را با استفاده از اتاق فکرهای سنگین و مفصل دارند. به خصوص در انگلستان که پیشنیه جالبی در خصوص کار رسانه ای و روانی روی کشورهای مختلف دارد این کارها به صورت جدی پیگیری می شود یا اینکه مردم را دلسرد کنند یا اگر دلسرد نشدند در هر کشوری -هر چند ایران الان بزرگترین دشمن شان است-، جریانی بر سر کار بیاید که بتواند منافع آنها را تامین کند.

از مردم مان خواهش می کنم این دو سه سوال را گاهی از خودشان بپرسند وقتی رسانه های غربی را می بینند. انگلستان به ما واکسن نمی فروشد و آمریکا داروهای بیماران سرطانی را به مردم ما نمی دهد و داروی بیماران پروانه ای را نمی دهد و حتی واکسن کرونا را با اینکه هزینه اش را هم برایشان واریز کردیم را به ما ندادند؟ سوال این است که اینهایی که تا این اندازه جان مردم ما برایشان بی اهمیت است چطور است که سالی چند ده میلیون دلار و چند ده میلیون پوند خرج می کنند تا با مردم ما به زبان فارسی صحبت کنند؟ آنها دنبال چه هستند؟ به ما دارو و ماسک و الکل نمی دهید و در کرونا ما را تنها می گذارید و حاضرید قیمت دلار به ۴۰ هزار تومان برسد و پرایدی که در داخل تولید می کردیم را با فشارهای شما به ۱۵۰ میلیون تومان برسانیم. یکی از خارج نشینان از من و تو پرسیده بود گفته می شود شما سالی ۱۰۸ میلیون پوند خرجت است برای اینکه به فارسی صحبت کنی. بگو این پول را از کجا می گیرید؟ الان از ملکه انگلستان که هفته پیش همسرش فوت شد،‌ بپرسید بی بی سی که تحت مجموعه تو دارد اداره می شود پول من و تو و بی بی سی فارسی را از چه محلی می پردازید؟ و چرا می پردازید؟ چرا بخشی از این پول را هزینه نمی کنید تا بدهی هایی که سالها به ایران داشتید را پرداخت کنید؟ آنچه مسلم است این است که غربی ها به دنبال این هستند که ایران را چپاول کنند و قطعا کسی که می خواهد کلاه برداری کند این را نمی گوید! می گوید به نام کالا آزادی ثروتمند شدن حقوق بشر می خواهد ما را بچاپد و این واقعیتی است. ما مشکلات زیادی در کشور داریم و رسانه های غربی مشکلات ما را دو چندان جلوه می دهند و یک تجمع کارگری کوچک در ایران را چند برابر کردند اما هیچ وقت نمی گویند پرستاران در انگلستان سالها است که به نحوه پرداخت دستمزدهایشان اعتراض کردند و بارها تظاهرات کردند اما هیچ وقت رسانه های غربی درباره آن صحبت نکردند. آنچه به زبان انگلیسی در رسانه های غربی منتشر می شود با آنچه به زبان فارسی درباره غربی ها منتشر می شود کاملا متفاوت است. در جریان درگیری هایی که چند سال پیش در انگلستان رخ داد برای جوان ۱۹ ساله ای که به خیابان آمده بود و علیه دولت اعتراض می کرد تا ۲۰ سال زندان بریدند. همین کسانی که آمار اشتباه از درگیری های داخل کشور می گویند.

** همان هایی که نوید افکاری را اینطور بولد کردند.

بصیری: من نمی خواهم بگویم چه کسی درست می گوید بلکه می خواهم بگویم مردم به ما توجه کنند. ما نمی توانیم جلوی تلویزیون و بعد از یک دعوا رئیس جمهور انتخاب کنیم. ما اگر انتخاب اشتباه کنیم قربانی یک انتخاب اشتباه نیستیم بلکه شریک جرمش هستیم. چونکه ۷۰ درصد از ما طبق نظرسنجی ها تا روزی که مناظره های تلویزیونی شروع نشده تصمیم نگرفتیم و ما نمی توانیم جلوی صفحه تلویزیون تصمیم بگیریم.

وقتی می خواهیم ازدواج کنیم یا برای دخترمان خواستگار می آید فاکتورهایی را در نظر می گیریم. چطور برای رئیس جمهور شدن تکه کاغذ کوچکی برنمی داریم و روی آن چند فاکتور بنویسیم و بگوییم آیا این فرد پاک دست است و به فکر مردم و کشورش است و آیا لفاظی می کند یا نه؟ من در انتخابات گذشته از نماینده های مجلس و شورای شهر و … من به کسی کاری ندارم در انتخابات مختلف کاندیدا شدم و هر بار لفاظی کردم و با لفاظی رای آوردم. ما باید جایی این را متوقف کنیم و این وظیفه سنگین رسانه ها و من و شما است. باید مردم را هشدار داده و از سرگرم شدن نجات دهید.

انتهای پیام

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا